d

The Point Newsletter

    Sed ut perspiciatis unde omnis iste natus error.

    Follow Point

    Begin typing your search above and press return to search. Press Esc to cancel.
      /  ادبیات   /  بهدارێن بێٹکانه

    بهدارێن بێٹکانه

    The article below is not in standardized Baluchi. We are currently working on it and will provide an updated version soon.

     

    نبیسۆک: ھمیدا شستان

    دنیائے گێشترێن مُلکان، چکّ و چۆریگ بازێن هکّ و اۆبالێئے واهند اَنت و بازێن دستور و کانودے په چکّانی گهبودی و امنیّت و آیانی پگری و بدنی ردۆم زورگا بنا بوتگ و دنیایا جاری اِنت.بله چشێن ملکے که بلۆچستان اِنت دێریگێن وهدے که چُکّ چه هر پگری ردۆم و چاگردی گهبودیا زبهر اَنت و گۆن بازێن اڑ و جنجالے چۆ که: کهۆلئے کم‌دزرسی، استانداردێن وانگجاهئے نبیَگ، بێمسترێن کهۆلانی ودّگ و آیانی چکّانی مالی نگێگێا دزگٹّ اَنت.

    یکّے چه هما جێڑهان که بلۆچ گۆن آییا آماچ اَنت آیانی لۆگ و زمینّانی کبزه کنگ اِنت که سرکار آیان زۆربُردَ کنت و گْوَشیت که اے زمین سرکارئیگ اَنت.گۆن اے کارا بازێن چکّ و چۆریگے بێٹکانه بوتگ و آیانی درد و ازاب ودّتگ‌اَنت.اے کسّه یک دوازده سالی بچکێئے کسّه اِنت که آییئے نام شێردل اِنت و بلۆچستانئے یک مزنێن ملکێئے کُنڈێا گۆن وتی ماتا و چار هُردێن برات و گهارا زندَ گْوازێنگا اِنت.

    شێردل یک هُردێن دکّانێا وتی لۆگئے کرّا کارا اَت.آ په لاپئے شۆهازا تێوکا وت ماتئے دزکمک اَت.شێردلئے ماتا گۆن وتی ازم و هنرا بلۆچی نکش و نگارێن دۆچ دۆتک و هزگارێن کهۆلانی کرّا بها کرت و په بزّگیے چکّانی لاپ و وانگئے هرچ و درچ در آورت. البت پێسرا زند په شێردل و آییئے کهۆلا چۆ نگێگ نه‌اَت و آ مدام هما رۆچانی تْرانگا کپت که آییئے پت مکانیکی دکّانێا کارا اَت و آییئے رِزک و رۆزیگ برابر اَت.

    شێردل و آییئے کهۆل گۆن پیرُک دلمراد و بلّک گرانازا یک پکّابند و دلکشّ و ڈئولدارێن لۆگێا جهمنند اَتنت.شێردلئے پیرُکا هر شپ بلۆچیئے کْوهنێن گیدی کسّه گسِدُک و دیه، نوای گدام و واجه پنجکشئے کسّه آورت و گۆن گْوستگێن تْرانگانی تهتالا شێردل و آ دگه چکّ و چۆریگ دگه دنیاێا سر بوتنت و په آسیدگی و دلجمی وشّێن وابێا کپتنت.آییئے بلّک گراناز بلۆچی کنورا سکّ سۆهئو اَت و لۆگئے مردم سهبا ماهلّه گۆن رۆگنی نگن و سیسّرک و تیمّۆشێن نگنئے بوّا چه وابا پاد آتکنت و رۆچِش په وشدلی و گپّ و رپ بنا کرت.چکّان وانگجاهئے نێمگا دْرکّ بست و مسترێن په کارئے نێمگا رهادگ بوتنت.

    شێردلئے پیرُک دلمراد، نامدار و بلدێن مسّاهے اَت و اے زانتی چه وتی پیرێنان در برتگ‌اَت.بلۆچ چه دیر و نزّیکا په اِلاجا آییئے کرّا آتکنت و آییا په وشرویی گۆن پت و پیرێنانی در برتگێن زانتا و بلۆچی جرّ و دارا آ الاج کرتنت و آ په بچکند و رزا چه آییئے لۆگا در آتکنت.

    دلمرادا مدام شێردلئے کرّا هما وهدانی کسّه آورتنت که آیانی پیرُک اے ملکا لڈّتگ‌ و آتکگ‌اَت و آیان گۆن هۆرکێن دستا و هَشَر و مدت و کِشت و کِشار و باپاریگیا اے ملکِش آباد کرت.آییا همے ڈئولا کسّه کرت که آیانی لۆگ زمانگان هاکی لۆگے بوتگ و آ شپا بانئے سرا وپتگ‌اَنت.

    رندا چُنت سالا پد گۆن آییئے بازێن جهدان و شێردلئے پت و آ دگه همساهگانی دزکمکا آیان پکّاێن لۆگے بست که آییئے هِشت هِشت په مهنت و هێدرێچێا سرپه‌سر بوتگ‌اَنت.

    شێردل و آییئے کهۆلئے واری و بزّگی وهدے بنگێج بوت که دو سالئے تۆکا آییئے پتئے کار و بار گرانی و بازارئے بێرۆزگاریئے سئوبا هراب بوت و آییئے سر په بنزین و گاسٹێلئے کشّگا کپت و مدّتێا رند آییئے کهۆلا هال رسِت که آ پئوجئے تیرانی آماچا بێران بوتگ. اے تئورێنۆکێن هالئے رسگا آیانی کهۆل هنچۆ گمناک بوت که دلمراد دل‌اۆشتئے آماچ بوت و آییا وتی چمّ په مدام بند کرتنت.شێردلئے بلّک هم که هجبر چه وتی مهروانێن لۆگواجها نسِستگ‌اَت و وتی چُکّئے مرکئے هاٹیگی نێست‌اَت مدّتێا رند اے کۆڑئوێن دنیایی یله کرت.

    شێردل و آییئے کهۆل که کمّکێن وهدێا وتی آزێزِش باهێنتگ‌اتنت چه بازێن گم و رنجان ارس رێچان اے کچّلێن گْواچنِش منِّت و په واریے بزّگێن زندِش گْوازێنت.

    آ رۆچا پد شێردلا وانگجاہ یله دات و په وتی کهۆلئے دزکمکا مزّوری کرت و آییئے زئیپێن بالاد چه زندگیئے نگْومّی و بێوَردیان کستِر جاه آتک بله اے نگێگیانی سئوبا آییا چۆ مزنێن مردێا په وتی کهۆلا جێڑت و برات و گهارانی وانگئے هاترا آ گێشتِر گۆن زندئے جێڑهان گلاێش بوت.

    شێردلئے ماتا که وتی مردئے زندگیئے وهدا رنگ په رنگ و ادلس و دست‌دۆچێن گد گْورا کرتگ‌اَت نون جنۆزامانی وڑا سیاه و سادهێن گدی گْورا اَت.چه آ وهدا رند شێردلا ماتئے بچکند ندیستنت و ماتئے شررنگێن دێم چۆ پیرزالانی ڈئولا چلّ و کْرچک ترّت.

    نون شێردلا په وتی مرادانی بۆرئے تاچێنگا وهد نێست‌اَت.آییا وتی مراد و واهش شمُشتگ‌اتنت و آییئے مسترێن اُگده کهۆلئے لاپئے سێر کنگ و ماتئے دزکمکّی اَت.

    شێردلئے بزّگیئے کسّه ادا نکٹّتنت و چُنت ماه اَت که آییئے ماتا چه سرکارئے نێمگا کاگدے دستا رستگ‌اَت که آیانی لۆگئے واهند سرکار اِنت و آ اگه چه لۆگا چست مبیت سرکارا اے هکّ هست که آیان چه لۆگا در بکنت و لۆگا ببارت.ماتا په تکانسری کاگد وتی همساهگان پێش داشت و چه آیان مدَت لۆٹت.آیانی لۆگا کبز و کاگد هست‌اَت و چنت نسلا اے لۆگا زندگی کرتگ‌اَت.ماتئے دست هچ جاه نڈکّت و آییا جێڑت که په لۆگئے رکّێنگا باید اِنت سرکارئے دێما به‌اۆشتیت.

    زمستانی سارتێن شپێا شێردل و آییئے مات و برات و گهار چه بلڈۆزر و گوانکۆئے مزنێن تئوارا پددْرهِتنت. شێردلا مارِت که یک تهار و ترسناکێن وهمێا دچار کپتگ و دگه دنیاییئے مزن‌بالادێن مردم اَتنت که گۆن دولی شیر دل قصد داشت که طبق این سخنان پدربزرگش زندگی کند که: « سۆرێن پیشَّ برّیت تا په ردگا رسیت » و این بدین معناست که: اگر برگ درخت جنگل شور را ببری به اصلش می رسی = سختی بکش تا موفق بشیراج و ترسناکێن ائوزار و یک جاه‌نئیاورتگێن زبانێا آ و آییئے کهۆلئے سرا اُرُشِش کرتگ.آ و آییئے مات گۆن وتی بلۆچی زبانا کوکّارا اَنت که ادا مئے لۆگ اِنت. مئے پیرێن ادا آباد بوتگ‌اَنت.شمارا اے هکّ نێست که مئے لۆگا ببرێت. منی پت و پیرُکان گۆن وتی دستان اے لۆگ اڈ کرتگ.ادا مئے وتی پت و پیرکی هنکێن اِنت.

    شێردل گۆن مات و برات و گهاران چه وتی بێواکیا سرِش چست کرت نکرت و همے تْرانگا هم نکپتنت که آ سارتێن زمستانی شپا چتئور بگْوازێننت.همساهگ آیانی تْرانگا کپتنت و آاِش وتی لۆگا برتنت و گۆن چاه و کمبلا آیانی بێواک و دْرهۆکێن بدنِش گرم کرتنت و لۆگێا نپاد و لهێپش په آیان تچک کرت.

    شێردلئے دلئے دریکّگ چۆ مُرگێا که شکارئے آماچ اِنت ٹُپ ٹُپّا تئوارا اَت و چه هژم و ترسا دْرهگا اَت.پێسر چه چمّانی بندگا وتی پیرک دلمرادئے هبرانی تهتالا کپت که:

    « کپتگ‌انت کۆه و جه جتگ جمپان»

    بله شێردلا لۆٹت که پیرکئے اے هبرا بگریت که:« سورێن پیشَّ برّیت تان ردگا رسیت.»