The article below is not in standardized Baluchi. We are currently working on it and will provide an updated version soon.

ھمے دماناں یک شِنگ بوتگیں کسّھے یک گونڈیں بچکّے ئیگ اِنت کہ آئی ءِ راھدربر (اُستاد) ءَ آئی ءِ دیم ءَ سْیاھیں ٹِکّے پِر کتگ۔ پدا اِندگہ گْونڈو آں گشگ بوتگ کہ شُما آئی ءَ کلاگ بِہ گِر اِت۔ آ گونڈَل ءِ رَدی چے بوتگ؟ آئی ءَ انگریزی میڈیم (English medium) وانگجاہ ءَ اُردو ءَ گپّ کتگ۔ اے ابکّہی گپّے اَت ءُ من ھما درد مار اِت اَنت ھما کہ آ گونڈَل ءَ مارِتہ بوتگاں وھدے آ بے شْرَپ کنگ بوتگ اَت۔ اے چہ زَنڈیں گناھے ءَ کمّ نہ بوتگ کہ ھما گونڈَل ءِ ، مئے راجی زبان ءِ ، ءُ آ دراھیں گونڈَلانی بگیر ءَ کنگ بوتگ اَت ھمے کہ کینگ چکاریں گوازی ءِ تَہ ءَ ھوار بوئگ ءِ واستہ جوڑ کنگ بوتگ۔

یک دگہ جاھے ءَ، من وتی سنگت ءِ چُکّ ءِ سرا پھر بَست کہ آئی ءَ من ءَ وتی نو (9) سالی جنِکّو ءِ کسّھے گْوشت کہ پاکستان ءَ واتر بوھگ ءَ پَد آ انچو “انگلش میڈیم” وانگ جاھے ءَ دیم دیگ بوتگ اَت۔ امریکہ ءَ ودی بوھگ ءَ پَد، امریکی بولی ءِ ھمراھی ءَ آ کامِلیں انگریزی ءَ بلَد اَت۔ آئی ءِ اردو ھم شوک اَت چیا کہ لوگ ءَ آئی ءِ پِت ءُ مات ءَ مُدامی وتی ماتی زبان ءَ گپّ ءُ رَپ کتگ۔ وانگ جاہ ءِ راھدربر آئی ءِ انگریزی ءَ چے اسرمَنْد بوت ءُ آ کلاس ءِ مانیٹر (moniter) کت ئِے۔ مات ءَ وتی چُکّ ءَ چے جُست گِپت کہ اے جَہت ءَ آئی ڈبّہ چے چے بنت؟ “وانگ جاہ ءَ اگاں کسّے اردو گپّ کنت تَہ من ءَ راھدربر ھال دئیگی اِنت” آئی ءَ کودِکی دابے ءَ گوْشت۔ مات ءُ دماگ ٹگَل اِت اَنت ءُ زوتّ ءَ وتی سئے ایں چُکّے چہ وانگ جاہ ءَ کَشّ اِت اَنت۔ “من وتی چُکّاں ھجبر چُشیں وانگ جاہ ءَ دیم نہ دیاں کہ اود ءَ زبانی زھرامَد والینَگ بِہ بیت ءُ منی چُکّاں وتی جِند ءِ زبان ءِ سرا کینگ بار بِہ کَن اَنت” آئی ءَ دِلگرانی دابے ءَ گوں من گْوشت۔

ھمے پُژدَر ءَ “پاکستان تنظیمِ اساتِذہ برائے تدریسِ اردو” ءِ نیمگ ءَ چے اردو وانگ کانفرس ءَ روَگ ءَ چے باز وشّی رَس اِت۔ یکّے ءَ گپّ کنوک گْوش داشت، اِشانی تَہ ءَ ھر یکّے ارد زبان ءِ تاکت ءُ آئی ءِ لبزانک ءِ تَہ ءَ دیم ءَ اَتکگیں مڈّیانی سرا گپّ ءَ اَت اَنت۔ انچو کہ یک گپّ کنوکے ءَ اشارہ کُت، اردو ادب ءِ بابت ءَ ھر وڑیں گپّے بید ءِ اینی آپا ءِ “آگ کا دریا” ءَ ناسرجم اِنت۔

گڑا من ءَ وتی درستاں چے کستِریں سنگت، ھشت سالی سِتارہ، کھیرو ڈیرو ءِ نندوک ءِ یاتاں گِپت، ھما کہ من ءَ “تیوگیں دنیا ءَ” من ءَ وتی شرتریں سنگت گُش اِیت (آئی ءَ وتی دست پَچ کُت اَنت ءُ گْوشت)۔ وھدے ستارہ ءَ وتی میتگ ءِ اردو میڈیم وانگ جاہ ءَ داخلہ زُرت تَہ اردو ءِ زیمر آئی ءِ گوشاں نہ کپت۔ آئی ءَ وتی سبقّانی دربَرگ ءَ پہ باز جُھد کنگ کپت چیا کہ اے زبان پرائی ءَ درآمد اَت۔ آ بس سندھی زبان ءَ بلَد اَت۔ سندھی زبان ءِ راھدربر ھم اینکَس کمَکّار نہ اَت اَنت ءُ آ وانگ ءَ نِزوریں گونڈویے گشگ بوتگ۔ یک روچے ستارہ ءَ زِدّ کُت ءُ وانگ جاہ ءَ نہ شُت۔ ھر کَس آئی ءُ گون ءَ زار اَت چیا کہ آئی ءَ اے جار پِرّینتگ اَت کہ آ نوں نہ وانیت۔

من پہم اِت پرچا ستارہ وانگ جاہ ءَ روَگ نہ لوٹیت۔ پدّر بیت کہ آ وتی وانگ ءِ سرا لزّت گِرگا نہ اَت۔ ھمے واستہ من “ادھی” (گوھارے، کہ کھیرو ڈیرو ءَ دیمروئی پروجیکٹ ءِ دیم ءَ بروکیں “ٹرسٹ” ءِ مستِر اَت) ءَ را سوج کُرت کہ ستارہ ءَ آئی ءِ جِند ءِ زبان ءَ وانین۔ ستارہ ءِ منی زبان ءَ بگیر ءَ گھگیری ءَ ابید ھم مئے سنگتی برجم اَت۔ من آئی ءَ را مدام کتاب سوگات کُت بلے آ ھر وھد ءَ سندھی کتاب اَتاں ھمے کہ “بُک گروپ” ءَ شوکیں رنگے ءَ ٹھینتگ اَنت۔

ہَر وھدے کہ ما ڈیکّ وارت، مئے گپّ ءُ رپّ ءِ وڑ ءُ پیم ءَ مئے سنگتی برجم داشت۔ پدا “جادُو” یے بوت۔ ستارہ ءَ من ءَ ھال کتگ اَت۔ “من تئی منتوار باں پہ من لھتیں اردو کتاب ھم دیم بِدئے”۔ اے بسّ نہ اَت کہ۔ لھتیں ماھاں پَد، ستارہ ءِ نیمگ ءَ چے من ءَ شوکیں نمدی ئِے رَس اِت کہ آئی ءِ تَہ ءَ آ من ءَ منی بوتن روچ ءِ مراد باتی ءَ زَگریں اردو ءِ تَہ ءَ دئیگ ءَ اَت۔ اے درستاں چے گیش، آئی ءَ سندھی وانگ یل نہ دات ءُ وتی ھم کَدّیں اِندگہ گونڈواں چہ وانگ ءَ سک دیم ءَ اَت۔

ھمے واستہ من اے گپّ ءِ سرا سدّک آں کہ یک گونڈویے ءَ وتی جند ءِ زبان ءَ وانینگ بِندات کنگ بِہ بیت ءُ آئی ءَ میزّاں میزّان اردو ءِ نیمگ ءَ آرَگ بِہ بیت، چو کہ پاکستان ءَ گپّ ءُ رپّ ءِ مستریں وسیلہ زانگ بیت۔ اے ھساب ءَ اردو راجی زبان اِنت۔ اگاں ماتی زبان ءِ راھبند ءِ سرا کار کنگ بِہ بیت، تَہ اردو باج برَگ ءَ بندات کنت۔ گواچِن ایش اِنت کہ وانگجاھاں وانگ ءِ واستہ رَپتگیں گونڈو 93 دَر سَد اردو گپّ کنوک نہ اَنت۔ آ اردو ءَ ابید دگہ زبان ءَ پہم اَنت ءُ گپّ کن اَنت۔ اگاں پھمِندَگی ءَ گوں کار گِرَگ بِہ بیت تَہ آ اردو ءَ گوں مھر دار اَنت انچو کہ مئے سرگْوست ءَ چے پدّر اِنت۔

اے گونڈَلے ءَ ھما زبان ءَ وانینگ کہ ھما زبان ءَ آ شرتر پہم اِیت گیشتر سیتّمَنْد اِنت۔ اے آئی ءَ را جئوزَگی زمان بکش اِیت۔ اے آئی ءَ نگدی جیڑگ ءِ دیم ءَ برَگ ءَ پہ بودناک کنت چیا کہ آ تیوگیں چیزّاں پہم اِیت ھرچی کہ آ دربَرَگ ءَ اِنت آیانی یات کنگ پہ آئی ءَ الّم نہ بیت۔ آ وتی دَرس آں چے لزّت گِریت ءُ وتی جِند ءَ شوکیں وڑے ءَ درنگاز اِت کنت۔

درستاں چے گیش، آئی ءِ زبان ءِ راھبندانی دربَرگ ءِ بود گیشتر بیت۔ ایشی ءِ مُراد آ اِندگہ زباناں تیزی ءُ ارزانی ءَ دَر بُرت کنت۔ پہ دلجمی اردو راجی زبان ءِ بوھگ ءِ سبب ءَ دیم ءَ کیت۔ اے گپّانی رِد ءَ ھرچ گونڈوئِے چو منی ستارہ ءِ وڑا “ستارہ” جوڑ بیت۔

اے پُژدَر ءَ، پاکستان تنظیمِ اساتذہ برائے تدریسِ اردو ءِ طاہر جاوید ءُ آغا خان انسٹی ٹیوٹ آف ایجوکیشن ڈویلپمنٹ ءِ کارمستر فرید پنجْوانی پَٹّ ءُ پول کنان ءَ شرّیں کامگیجے زُرت کن اَنت کہ کدی ءُ چون اردو ءَ چے ابید اِندگہ زباناں گپّ جنوکیں نودربراں شوکیں وڑے ءَ ، ءُ بیدِ ارس ریچگ ءَ اردو بوانین اَنت۔

پاکستان ءِ یک مزنیں سیتّے ایش اِنت کہ ایشی ءِ تیوگیں زبان یکّیں ھُنڈال ءَ چہ کاینت، یک وڑیں “ترکیب” ءُ “رسم الخط” آں (کسانیں تپاوت ھست)۔ ما آ وڑیں “جادُو” ءَ چیا چکّاس اِت نہ کن ایں ھمائی ءَ کہ ستارہ ءِ زندگی مٹّ اینت۔

March 24th, 2023, پبلشڈ، ڈان