گڈی بھر

نبیسۆک: ازیز دادیار

مان اے نبشتانکا واجه ازیز دادیار پێشَ داریت که
بلۆچی لبزانک و زێملا مان رۆکپتی بلۆچستانا چۆنکا رست و ردۆم گپتگ. ادا گێشتر وش‌الهانێن شائر و پهلئوانانی بارئوا هبر کنگَ بیت و واجه ازیز پێشَ داریت که اشان په بلۆچی زباپه وانۆکان پێش کنگَن، لبزانک و زێملئے دێمرئویا چۆنێن کردے بوتگ. اے نبشتانک سئے گڈی بهرا  ادا  بیت.

اَچانگُر ھم، مان سربازئے چراگانا، دوێن ناکۆزاتک ـ تروزاتکانی چمّ و ھم‌چمّیئے کنڈیل رۆک اَت. جان مھمدئے بُرزێن تئوار و پنجگ، گلام کادرئے بزانت و سازگیریانی زِنچِکا سَکّ اَت.ھمراہ گۆن اے پھلئوانانی وشگُٹّی و شئیرانی گێشتر زانگئے چمّ و ھم‌چمّیان، دوێن چنگی ـ سازگرێن پھلـئوانانی اے وشّێن جێڑهئے شماله، مـان ھر بلۆچئے آشُپتگ و پُرآشۆبێن شئیروانی مهپلان بُرزاد رئوان اَت. دُرجانا، په دۆدائے ائولی شئیرا، تَرزے وَدیَ کرت و پهلئوان اَرزوا ھم په ھما شئیرا، دگه نۆکێن زێملے نازێنت.

آ بێمرز و بێهَند و دمگێن چمّ و همچمّیانی اسلیگێن پڑ هم، بزان بلۆچانی: کئومی گرمێن مارشت و واھگئے شُشتگ و شیشّگێن پٹّ اَت. اے که پارسی بتل که گوَشیت: «اشکنۆک، تْران‌کنۆکا گۆیاکَ کنت،» (مستمع صاحب سخن را بر سر حرف آورد)، راست و پکّاێن گپّے. اگن مئے کئومـی راجدپترئے اے ھپتێن ازمگران، گپّ و هبرے په گوشگا ھست‌اَت، مئے مھلــوکا هم: گۆن وتی کئومی لاهکێن «مارشتا»، آ گپّ‌جنۆکێن سَرکاپله، په ھبر آرگا شۆرێنتنت.

مان وتی اے »چـمّ و ھم‌چمّیئے» گلـزارا، بلۆچی شئیر و زێمل، چه »پگر و سێنگان» درَ گێتکنت و تَرزانی تَھرتَھرێن کالبَ جۆڑێنت و دێما ودّارێنتنت: کئوما ھم، وتی آشُپتگێن دلانی «مارشتئے پُلّێن پَتَّر،» په آیانی اے شئیروانی مهپلان اێرَ گێتک و وتی گُلدۆچێن کیسّگانی دپ، په آیانی زَرشان کنگا، گۆن گَلے دِرت و چاکَ داتنت.

«شئیر و ساز و وشگُٹّیانی» گُلێن دیوان، په ھر نیمۆنے، مهپل په مهپل، مجلس په مجلس، مان کئومئے ھر ڈێه و کلگان ودّان بوت. مھلـــوکئے «کئومی مـارشتا» وتی شھبانزی بانزُل، په گَلے آیانی ساھگ و سارتێن ساھێل کرتنت. ھرکَسا اے شرت‌بندیانی تئیاری په شرّیَ گپت و وتی «زَرتورگانی» دپ، گۆن «هاتمێن زَرشان کنگے،» ھمراہ گۆن تلاھێن تئوسیپ و ستا و کندانێن دپے بۆتکنت.

مان یک چُشێن کئومی دلگرمێن بازارے، نون مئے وشگُٹّێن پھلئوانانی گێشترێن شئیرزانتیئے جَنْگ و مڑ، په دل مَچّت. اے ڈئولا، مان بانداتیگێن مهپلا ھۆت، گۆن هانی و مرید و بالانچئے سئیمی شئیرا، شھداد گۆن دادشاهئے نئوانتگێن شئیرے، گلام کادر گۆن کلم لۆلوا، جانمهمد گۆن میر نئوابئے شئیرا، دیوانئے پاگبندَ بوتنت. اَچانگُر هم، اُستاد دُرّل گۆن دگه تَرزے و پھلئوان اَرزو، گۆن زێملے نۆکێن، مان اے شرت‌بندیانی مهپلان، دوکۆنڈیَ نِشتنت.

اے که من گوَشت، مگربی مکّرانا، بلۆچی شئیر و ادبئے بهتاوریئے پڑا، دو کپت چه هپتمی آسمان اێر آتک، تچک و برهکّێن هبرے.دومی کَپتئے هبر هم اش اِنت که مئے مکّرانا، تیاتر و سێنما، کئومی رێڈو و ساز و زێملی استئیج و تالار نێست‌اَت. گڑا آیانی اے وشگُٹّی و شکّرێن زێملانی تئوار، چۆن و چه پئیما په سجّهێن مهلوکا شُت و سر بوت؟ زانێت که هـر مزنێن اسر کنۆکێن کارے، وتـی دێمـرئویئے وھـدا، وت وتی ساز و سامانان ودیَ‌ کنت. اے سئیمی نۆکێن شَرت‌بندیانی پریا، مان اےمهپلانی دلگاها وتی تئوار په آ دگرانی شۆر و شئوکئے بال‌هورّێنگا، اے پئیما آوازَ دات:

واجه جیّند سد تُمُن، دگه سَد تُمُن، پدا دگه سد تُمُن، واجه لَهداد پنچسد تُمن و… سالۆنکئے برات، هزار تُمُن و… انّون په وانۆکا بلکێن اے جست دێما بیئیت که: بے سێنما، رێڈو و زێملئے استئیج و تالاران، شئیر و شائری مان هر شهر و کلّگا، آ هم گۆن هکومتئے گرپتێن پنجگا، چۆن و چه پئیما همُک‌گیر و په سجّهێن مهلوکا سر بوت؟! پسّئو اش اِنت که: باید اِنت دێما شتگێن ملکانی پیاوار و سَنئتئے شگرا بگرێن، هاس جاپانئیگا که «سانیو» نامێن ٹئیپ‌رکوردری اڈ کرت که وتی وهدا کپتێن چیزّے اَت. هلیجا رئو و آ کنۆکێن کاریێن بلوچان اے چه اۆدا آورت و هر کۆه و کُتل و ڈێه و کلّگا برت و سر کرت.

مهپلانی اے سئیمی جنب و جۆش و پُرمارشتێن تئوار، چه همے ٹئیپ‌رکوردرانی همک‌گیریا هر جاها دل‌آشۆب بوت. نون وانۆک و گشنده، چنگی و سازگرانی شئیروانی، تهنا په آیانی جندئے بلۆچی شئوک و مارشت و نامداریا نه‌اَت، اے کار نون په آیان پێشگ و هرپَهے بوت و زندئے نان و رۆزگار. مان یک انچُشێن «بَزمارشتێن پَٹّے،» نون چه مئے اے پھلئوانان، ھرکَس په تَنْکّے، دێم پـه «شئیرانـی کُدامئے ودی کنگا،» گَل و کندان، گۆن واھگ و جُھدے، په مئیدان سَر گپت.

گوَشنت: بهت که یارَ بیت، نرێنا مادگَ کنت و زلورتئے گوَسکا زئیت. ھمے شۆھازانی گرمێن بازارئے نیاما، چه شئیرئے آسمانا، چاردھی ماھے چه گوادرا سرَ جنت و مئولئوی ابابگر، دادشاهئے شئیرا گوَشیت.اَچا نێمگا هم، چه پیشّنا مکّرانئے سَرشائر، واجه رئوانبُد:گۆن مَکُّران، دادشاه و کلم‌لۆلوئے شئیران، اے وشّێن گرمیئے آچشا ودّێنیت. اے ڈئولا، «زبانے» که چمّ‌تنکێن هکومتا، مزنێن شهرانی تنک و بازاران بند کرتگ‌اَت، مان دوردستێن کَلّگان دێم په رُست و ردۆما شُت. نون دگه مهپلانی شۆر و شئوکئے ترونّ، گرمَ‌ ترّیت و کلاسیکی شئیرانی مجلس، گۆن نۆک‌ترێن شئیر و زێمل و ترزان، کِلّه‌بندَ‌ بیت.