سئیمی بھر:شئیر و شائری بلۆچیزبانئے ملّانێن هار

نبیسۆک: ازیز دادیار

مان اے نبشتانکا واجه ازیز دادیار پێشَ داریت که بلۆچی لبزانک و زێملا مان رۆکپتی بلۆچستانا چۆنکا رست و ردۆم گپتگ. ادا گێشتر وش‌الهانێن شائر و پهلئوانانی بارئوا هبر کنگَ بیت و واجه ازیز پێشَ داریت که اشان په بلۆچی زبان، لبزانک و زێملئے دێمرئویا چۆنێن کردے بوتگ. اے نبشتانک سئے بهرا اِنت که ائولی بهر ادا په وانۆکان پێش کنگَ بیت.

منی ھئیالا، نون سَکّ شَرّ اِنت تان بزانێن که آ اێرَھتی مۆسم، مان رۆکپتی بهرا، چه پئیما بدل بوت و بلۆچی زبانئے دێمرئویئے بۆر، کدیگ و چۆنکا وتی درکّان کپت و مئے هۆتئے وشوانی و درجانئے سرۆدا کئومئے گۆش و دل، بلۆچی لبزانکئے گهترێن مِنزل و بنجاه کرت.

البت، زبانئے اے نۆکێن کِشک و مادنێن شهراها، باید اِنت شهدادِ شکَرئے زهنی انبار و کلاسیکی شئیرانی نکته‌گیرێن وانگا، و استادێن ارزوئے سرۆدئے پُرشهدێن زێملانی شِنگ و تالان بئیگا هم گێش کنێن. چیّا که بے اشانی چمّ و همچمّیان مارا زبانئے اے مُشتگێن جۆهان دستا نکپت. زندمانا، چمّ و همچمّی (رقابت)، تهنا گُزرانک و مالی بُنجاهانی پڑا دێمرئویَ نئیاریت. اے کار زندمانئے هر کَش و پهناتا اِنت.

هر جاه که هُنر وتی زرّێن کێس و چادرا پهنَ کنت، چمّ و همچمّیئے بادشاه جاهَ جنت.بلۆچی زبانئے دێمرئویئے تچۆکێن سَمَندا، مان همے ازمگرانی چمّ و همچمّیا وتی دْرکّ و دئور زرتنت.

چه یک نێمگے, هوت کمالان گۆن وتی شکرێن گُٹّا و پهلئوان دُرجان گۆن وتی سُهُن‌گۆێن پنجگ و چنگئے هزارتهرێن زێملانی شهدا، چه دگه نێمگے, شهدادِ شکر و آییئے نکته‌گیرێن زبان و شئیرئے چه بر کنگئے مزنێن توان، همراه گۆن چنگیێن ارزوئے سرۆد و وشّێن ترز و زێملان، مان دشتیاری و رندا مُلکئے مکّران زمینا تان واش، وتی کئومی زبانئے شهد و شیرکنی، مان هر بلۆچێئے دل و جان و جبینا نندارێنت.

اے ادبی بازارگرمیئے تَبل و ڈُهلئے وش‌گرومبگێن تئوارا، هرکَسارا که کمّکێن وش‌آوازی تۆشگے جان و جئوهرا اَت، پچ لزێنت و اے دابا اَت که گلام کادر و ملّا جان مهمد و کادر بکش هم چه سربازا پاد آتکنت و اے چمّ و همچمّیئے سَمندا مکّرانئے هر شهر و کلّگ لپاشان کرتنت و بلۆچی شئیر و لبزانکئے شیرکنێن شهدش په هر هۆشامێن دپ و دل و مارشتان سر کرت.

اے وشّێن آشوب، آسئے پئیما مان هر گلوکارئے جنگلا کپت و نون هر یک، په بلۆچی کلاسیکی شئیرانی کدۆه و کدامئے دست آرگا راه کپتنت. چُش که اسلامی هدیسانی ودی کرتن ابّاسیانی دئورَها.مئے مکّرانئے بهرا هم پوره انچش بوت و اے گلوکاران، وتی هر و اشتر زێن و رَهت کرتنت و وتا په کلاسیکی شئیرانی انبارا سر کرت.

ید اِنت بزانێن که اے کئومی مارشتئے اناگت و یبّارگێن تِج، چۆن مان هَرکسئے دلا رُست و درچکے بوت و »اےگنجێن شئیر، چۆنَکا و چه پئیما یبّرا مُچّ و یکجاه کنگ بوتنت؟» بارێن مئے دُردانگێن ھۆت و دُرجان، شهداد و اَرزو، گلام کادر و آ دگران، یبّرا وابے دیستگ‌اَت، تان وتی جَن و چُکّ و اے دگه کار و دندایا یله بکننت و له‌جنان، سجّهێن اے شئیران یکشپا، یکجاہ چه بَر بکننت؟!

بارێن یکّێا دست بستگ و منّت گپتگ‌اتنت که اگن شما اے کارا مکنێت اے کئوم گار و تباہَ بیت؟ یا که انکلابی سۆهئو و زانتکارانی ڈئولا، وتا اے کارئے زمّهوار و سْرێن‌بستگش زانتگ‌اَت؟ یـا که نه، په اے کارئے سرجم کنگا، بازێن ساز و سامان و وهد و زمانگئے هموانی یکجاه بوتگ‌اَتنت و اے هزار تهرێن شهد و شکّلێن تام، په هر دپ و نُکّا برتگ و رسێنتگ‌اَتنت.

هئو! بوتَ کنت اے هبرا بکنێن و چه وت جست بگرێن که: اے کرت و رُمبا کئیی نکش و اَسر، چه سجّهێنان گێشتر بوتگ؟ البت اگن اے جستا، په هما مُرگ و هئیکئے رند و پێسر بئیگا سر مکنێن که:<<مُرگ پێسرا بوتگ یا که هئیک؟»

په اے جستئے پسّئوا باید اِنت ھما اێرَھتێن مۆسمئے پدْرندا بگرێن و اے کار و پَنّئے گێشترێن «ھمدَروَرێن مردمانی» چاگردا، چمشانکے بدئیێن.

راستێن اِش اِنت که: رۆزگار، برے برے اَناگت و کَپتیێن کارَ کنت. چُش که زمبهیلّێن شپ‌نێمئے تهاریا، اناگت، رۆچ سَر بجنت یا که اێرَھتئے ائولی رۆچان، یبّرا بھار ببیت. اے ڈئولێن کار و بوتگێن چیزّان، بلۆچ »کپتَ»‌ گوَشنت.

چه بلۆچی زبان و لبزانکئے بهتاوریا، یکّ و دو انچشێن کَپت تئو گوَشئے چه هپتمی آسمانا اێر آتک. آسمانئے دپ پچ بوت و »ھپـت استار،» مکّرانئے ھر ڈێه و کَلّگانی کُٹّا کَپت و وتی نوراَپشانی‌اِش دێما برت.

دو مزنێن سرۆدی و وش‌پنجگێن اِزمگر، »استاد دُرجان و پھلئوان اَرزو، چُش که دو نبیا، گۆن سَد اَجِکّه و مۆجزتا مِھرگواران و بےادّیا در آتکنت.چه آ دگه نێمگا ھم، شھداد و ھۆت کمالان چه دشتیاری، گلام کادر و ملّا جان مھمد و کاڈُکا، چه سربازئے هَند و دمگـان سر کَشِّت.

اے دوێن نامدارێن چنگی پھلئوانانی ساز و زێملانی پراھگێن »چمّ و ھم‌چمّیانی» پٹّا، ھۆت کمالان:<<دُرجانئے راستی نێمگا نِشت و نکته‌گیرێن شَھداداَرزوئے بَردستئے کَشا گرمێن.»

میراسدار و سازگرێن گلام کادر و توپّان‌تئوارێن ملّا جان مھمــد و وش‌پنجگێن کاڈُک، اے نیـاما، گۆن ھردوێن استادان هئوار بوتنت. پورہ تئو گوَشئے: رۆچ و ماہ و استار، په وتی نورگْواریا، بئے و شرتانی پڑا مانَ شاننت.

ھۆت کمالان، شھداد و گلام کادر؛ اے سئیێن نامدار و وشگوَشێن پھلئوان، گۆن دو اُستادانی «اَجِکَّه گۆنگێن پنجگ و چنگان» مان یـک توپّانێن چمّ و ھم‌چمّیے کپتنت.اے دو ٹۆلیئے چمّ و ھمچمّی، گێشتر ودّانَ بوت و شھمِش مان بلۆچانی کئومی مارشتئے پڑا نورانی‌تِر.

استاد گلام کادر که «بشکـردئے شئیرئے» زێمر و زێملانی ھُدابُندئے چُکّ اَت، گوَشتی: بلۆچی شئیر و شائری، چه نوری و ملّا موسایا ابێد:

اے منی میراس اِنت پت و بێهی

آ دگه سوالیگ اَنت منی راهئے

گلام کادر، ھمـراہ گۆن وتـی اے ادّیـایا، ھُــجّ بـوت تان سجّهێن کلاسیکی شئیرانی آ دگه بھران که نزانت، یکجاہ در بگێجیت و چـه بر بکنت. همے ڈئولا، اے »بئے و شَرت‌بندیانی» پڑئے دامن، پراہ‌تر و سُھــرتــرَ بوت.

اے نبشتانک دێما رئوان اِنت…