ماتی زبانءِمرگءُ دیمروی ءِ اوشت ماں ایران ء( اولی بهر)
The article below is not in standardized Baluchi. We are currently working on it and will provide an updated version soon.
محسن زنانی (بلوچی رجانک: نبیل ارمان)
راھبندیآشوبءِمنتواراں چہ گوستگیں یک سدءُدہ سالءَ ما یک نوکیں استانے ٹھینتگ ءُ وتی چاگرد نوکیں دورءَسر کتگ۔بلئے زرمبشت ماں ایرانءَ، چہ اسلامی آشوبءَساریءُرند،یک بلاھیں مارشتے بوتگ پہ نوکیں استانےءَ۔مئے چاگرد انگت روانگی(دیمروی)اھدءَانت۔ما کمّو دیمءَشتگ انت، بلئے انگت مارءَباز دیمءَروگی انت۔اے ساھتءَمئے گورءَچشیں ھکومتے نیست کہ آئی ءِ تہا نوکیں استانءِسپت مان بہ بنت،نئیکہ مئے چاگردءِتب نوکیں دورءِچاگردءِزورگءَرزءَ انت۔
بد بھتی انت اے وھدءَما انگت نہ زان انت کہ مارءَہما وڑ بوگی اَت،ما وتی ملکءِدیمرویءِ بابتءَپہ نوکیں استانےءَہما وڑءَ شؤرءُسلہ کتگ۔ تنیگتءَما دیمرویءِنامءَ،ھلاس بوتگیں،ھشک بوتگیں ءُ وتی درستیں وسیلہ بے ڈول کتگ انت چشکہ ما کوئلہ،آئل،آپءُجنگل درست زوال کتگ انت۔ما انگت ہما پد دیمرویءِاھدءَزندگیں جان سلامتیءُبنیاتی زلورتانی ھواریءَ۔دومی لبزاں ما انگت جہل تبکءَانت دیمرویءِتہا ءُ مئے درستیں وسیلہ ھلاس بوگءَانت
ما سجہیں راھاں جہد کتگ انت مارءَسرجمیں دیمروی یے دئینت۔ما ملک گہتر کتگ انچوکہ ما سڑک جوڑ کتگ،ریل راہ جوڑ کتگ،بجلی پیداک کتگ،ڈیم جوڑ کتگ،ما وانگی ردءَ دیمروی کتگ ،ءُ میتگانی تہا مزن شھدربرجاہ اڈ داتگ.ما چیزانی ودی کنگءِراہ جوڑ کتگ،ما دری پیداورءِسرءَزور داتگءُ ھَندی ودی کنگ کمک کتگ،ما راجی بوتگ انت،ءُ پدءَ ما زاتی بوتگیں ءُ پدءَ ما مزنیں ھّدےءَآزاتیءِنیمگءَشتگیں۔
ما درءَآؤکیں چیز دلبڈّی داتگ انت،ءُ تہا آؤکیں بند کتگ انت،ءُ پدءَیک پچیں اکانومی یے نیمگءَشتگیں۔ما ہر چیز کہ کتگ درست مزنیں کساسےءَکتگ انت تہنا مئے گواجن ھلاس بوتگ انت ءُ کم کمءَمئے دستءَچہ شتگ انت ما کجا رد بوتگیں؟ما نہ زانیں کہ اسلیں گناہگار کئے انت،کئے ام بوتگ،راستی ایش انت مئے تہا توان نہ بوتگ کہ سوھویں انسان دیمءَبیار انت کہ آ مئے دیمرویءِبارءَاے ملکءِتہا دیمءَبُرت بہ کنت۔چہ سالاں مئے گورءَمزنیں کساسےءَانسانی تاگتءِکمّی بوتگ،پدءَام مئے گورگیشتریں وانندگانی کساسے وانگءَانت چہ دگنیاءَگیش۔ما ہمے جیڑ اتگ اگاں مئے گورءَمزن شھدربرجاہ گیش بنت گڑءَانسانی تاگتءِجیڑہ گیشوار بن ۔ ءُ انچو ہپتادسالءَپیش بوتگ وھدے ما نوکیں وانگی راھبند اڈ داتگ گوں بازیں وانندگانی ھواریءَ۔
ما ہمے جیڑ اتگ وھدے چُک چہ وانگجاہاں در کاینت,نند انت ءُ وانگی راہ ٹھین انت ءُ اے پہ استیں دور ءُ دیمرویءِردومءِواستہ اے بس انت۔ما مرچی وتی وانگجاھانی تہا ہمے چیزءَمارگءَانت۔ہر وھدءَمئے ردی ہمے بوتگ کہ ما آوانی یاداشتءِسرءَکار کتگ بلکیں پہ جند زانتیءَنہ۔ ہپتاد سال انت ما تہنا یاد داشتی وانگی راھبندے جوڑ کتگ،اگاں تو سوھو ءُ ساچشتکاریں مردم لوٹ ئے گڈءَ نزیکّی بنرھنبد وانگءِزلورت انت۔گوستگیں ہپتاد سال انت ما لس مہلوک جریدگ کتگ گوں سائنسی ہیلکاریاں ءُ چاگردی اھوالءِہچ سنچ مان نہ کتگ ھمک چیزءِوڑءَ ما اے وانگی راھبند ام چہ روبرکت(ویسٹ)ءَآؤرتگءُ ادءَگُبّار اتگ۔ءُ ویسٹ ءَاے ردی بازیں سال پیسر مار اتگ ءُ اے وانگی راھبندئِے مٹ ءُ ہمے یاد داشتی وانگی راھبند ماں ایرانءَآرگ بُوتگ۔
دو کرنءِبدلیءُزانشتی،روشتی کٹمی راھبندءَ پہ زھگاں اھوالیءُجند زانتی ءِالّمی ایں راہ ودی کتگ ہو راستی کہ وانگجاہ ، وانگءُیاد داشت بوتگ انت،اے زہگءِکردءِتوان دیگءِراہ نہ شہاز اتگ۔ما ہمے وڑءَشُتیں گوں بلئے ما بیھال کتگ ات کہ ماں ایرانءَ کٹم دو سد سالءِزانشتی دیمروی یے سیمسراں سر نہ اِنت۔پمیشکہ ایشیءَنگدی سنچ ودی نہ کُت ماں زبانءُزہگانی سسّاءِتہا۔ ءُ کٹمانی تہا ہچ وڑیں وانگی نزّیکی نہ بوتگ ہرچی کہ بوتگ گڈءَ وانگجاھاں بوتگ،بلئے بدبھتی مئے بنّکی وانگجاہ تہنا یاد داشتءُیاد دارگءِپیداک کنوک جوڑ بُوت انت۔ہپتاد سالءَکجام چیز بیھال کنگ بُوتگ، آ گونڈوئے کرد بوتگ کہ مزنیءَما امیت داریں کہ آ ردوم بزوریت بلئے ہمے ہیل کنگ ما کسانیءَنہ داتگ اے تہنا مئے ردی نہ بُوتگ۔ ما دگے ردی یے ام کتگ ءُ آ اے بوتگ ما وتی نیم آباتی چہ شیواریں کارءَچہ دور داشتگ آوانی ردوم ءِوھدءَ۔سرجمءَ کُنٹیں ءُ نسلی کار راھبند بوتگ انت،یک اوں شرّیں شونے دیمءَنئیت کہ چاپءُشنگ پہ نسلیءُزبانی آباتی یے سرءَماں مئے ملکءَ۔بلئے چہ بازیں اندازگاں،در فارسی ایرانی گپ جنوکیں مردمانی آباتی -49 درسد انت مئے ملکءَ۔
ہپتاد سال اِنت ملکءِنیمءِ در فارسی گپ جنوکیں چُک زور کتگ انت کہ فارسی ھیل بہ کن اَنت وتی بنّکی وانگءِاولی سالءَ۔اولی گامگیج کہ وانگی دیمرویءِواستہ زورگ بیت آ کسانی،بنّکی ءُ وانگجاہ ءِپیسر بوگ انت۔ما پہ وتی ملکءِبانداتءَہمے لوٹگءَئیں کہ ما ہمے عمرءَگندگ لوٹ اَنت پہ زور فارسی ماں وانگءَزور مان کنگ کہ آوانی ماتی زبان فارسی نہ اِنت ما آوانءَبازیں سالانی زبانی نا سرجمی داتگ آوانی زندءِہژدریں عمرءِردومءِ تہا۔گواچن ایش انت کہ نودربر وتی اولی ءُ دومی تبکءَبے سوب بنت، ہما نوہیں دو زبانی صوبہ آنی تہا اَنت،فارسیءِبنیاتی جیڑھانی درانگازیءَکنت
وھدے ایرانءِدر فارسی گپ جنوکیں زھگ فارسیءِھیل کنگءَکاینت،آوانی بنیات چہ کسانیءَگار کتگ۔اے الّم تریں ھیل کنگءُدر برگءَپہ رندی شیواریں ءُ روانگیں وانگءِدیمرویءَالّم اَنت ما اے نہ زان اَنت کہ ماتی زبان تہنا گپءِزبان نہ اِنت اے مارشتءُاھساسءِزبان انت زندگیءِتہا۔ماتی زبان اندرءَمان انت کہ اولیءَانسانءِتہا ودی بیت ءُ رندءَگپءِزبانءَرجانک بیت۔بازیں رنگاں ہمے چیز پدّر بوُتگ کہ دو زبانی آباتیانی تہا،اگاں آواں وتی ماتی زبان جوانیں رنگےءَدر برتگ آوانی سسّا گیش شیوار انت مارشتانی مارگءُآواں وتی تہا جاگہ دئیگءَ
گواچنیءَماتی زبانءِنہ وانینگ ءُ فارسیءِگُبّارگ ہما چُکّانی سرءَ کہ آوانی ماتی زبان فارسی نہ اِنت ما وتی اندری زبانءِردومءُجیڑگءِزبانءَاوشتءِآماچ کنگءَآں آ بازیں تبزانتی اڑاندانی آماچ بنت۔ پدءَ لہتیں سال گوزگءَپد آ لیپگ بنت پہ جیڑگءُگپ کنگءَہما زور آؤرتگیں زبانءَ۔کجام چیز چپءَروگءَانت آوانی ہستانکی راہ ءِموہ اِنت کہ آوانی اھوالءُردومی بودناکی انت زبان یک ورّودیں عملے یا راھبندے۔ کہ اے کدرتیءَانسانءِتہا ودی بِیت بید ء دگے رکاوٹےءَ۔اے عملءِتہا ما اولیءَایشیءِکارمرزیءَدر بریں پد جیڑیں ءُ ہما بہرانی پجّارگءَبندات کنیں۔
اگاں زبان ورّدیں عملے،گڈءَ درستاں پیش مارءَکارمرز کنگءُایشیءِراہ گیش کنگی انت۔ پدءَ در برگءُپرّیسگءِنیمگءَرویں اگاں ما زھگءَچہ آوانی ماتی زبانءِتامءَزبہر کنیں ءُ فارسی ءِ وانینگ ءَ ہژدری کنیں پہ آواں کہ آ انگت ماتی زبانءِکارمرزیءَنہ زاننت ءُ آ انگت گپءُپہمءِجوانیءَسرپد نہ اِنت بائد آوانی ماتی زبان ہمے جیڑگءُمارشتءِسنچ ودینگ بہ بیتءُپدءَ زھگانی ماتی زبانءَگپ جنئگءِتوجیل ھّدےءَ ھلاس بیت۔زھگ ءُ آوانی اندرءِزبان ،جیڑگءِزبان وتی گیشیں بودناکیءَسر نہ بیت۔اے زھگ پیسرءَفارسی در بہ بارت بازیں سالاں ءُ پدءَوتی توانءَگیش بکن انت فارسیءِتہا۔اے بلاھیں پولنگی یے کہ ماں در فارسی گپ جنوکانی تہا مان کنگءَاَنت ہپتاد سال انت،آوانءَنا برابریں چاگردی ءُ زرّی موہ آنی تہا مان کنگءَانت گوں فارسی گپ جنوکاں۔
گواچنءَ فارسی پہ زور وانگءِبھر جوڑکنگ۔ ما آیانی جیڑگءُجند زانتی نیم آباتیءِردومءَ نزور کنگءَاَنت پہ فارسی گپ جنوکانی سیتءُنپءَ۔ما لس مردم واستہ موہ آں کم کنگءَانت پہ در فارسی گپ جنوکیں صوبہ آں۔ہمے وڑءَ ما ردومءِکمّی ءُ نا برابری کہ بنجاھی ءُ سیمریں صوبہ آں گوں جوانی گیشینت کنیں۔یک ھاسیں بجٹے ام بوتگ پہ پد منتگیں صوبہ آں بلئے انگت بوگءَانت۔راجکاری،چاگردی ءُ ربیدگی نا انساپیءَابید ءُ وانگی نا انساپی گوں در فارسی نا برابری پہ زور گبّارگ بوتگ بازیں توان دیگءَاِنت ہپتاد سال اِنت ماتی زبان بنّکی ماڑی یے وڑءَ انت ۔
آیا اے شرّ انت کہ ما درستیں کلّگانی ءُ ھندی ماڑیاں لگتمال بکنیں چیا کہ آوانی جوڑشت گوں تھرانءَیک نہ اِنت۔اگاں نہ گڈءَ پرچا ما اے وڑیں کار کنیں وھدے گپ تمنءِماتی زبانءِسرءَ کئیت آ یک دودمانےءِمیراث انت ۔ماتی زبانءِلگتمال ءُ گاری نسل پرستیءُکشگءِیک رنگے۔یک چاگردے کہ وتی زبانءَزور کاریت آ دگے درستیں ماتی زبانانی سرءَیک نسلی چاگردے کہ آ وتی زبانءَبرزءَدارگ لوٹیت۔ہما زبان آ مستر ئِے گشیت
اے چے اڑاندے کہ اینچو زر جنئگ بوگءَانت کواھنیں نبشتانکءُراجدپتری پتینکانی سرءَ ءُ زندگیں زبان، ماتی زبان نزور دارگ بوگ انت ماں ایرانءَ گوں در فارسی گپ جنوکاں بوگءَانت۔زبانءِھلاسی دودءُربیدگءِھلاسی اِنت، دوفءُربیدگءِھلاسی راجی پجّارءِھلاسی انت اگاں پجاّر گار بوت گڈءَ کدرتیءَایشی ءِ آسرال کینگءُگھگیری انت
پبلشد بوتگ: عصر ایران20دسامبر 16
