نبشتانک: سمیه هپیز

لاله رک انگت یات کنت ینگ ورلڈ ڈان سائنس و فارماکوجنومکسئے وانگا هما وھدا که آ زھگے اَت. و نبشتانکان ملکارا سائنسئے وانگا په گئور جَت.

“وانگجاهئے تها هچ وڑێن بۆست و تران نێست‌اَت سائنسئے بابتا “ملک گوشیت، و پدا آییا مالیکولر بیالوجی و بائیوٹیکنالوجی ماو نارویئے شھدربرجاها وانتگ‌اَت.

چاردها پد آییا فارسرکربریکن (سائنس) فیکٹری، سائنسئے جاگهے مان نارویا. پنچ سال گوازێنگا پد آییا وتی ھُبّ سائنس کمیونیکیشنئے تها دیست. یک و نێم سال گوازێنگا پد مان یک سد و شست و پنچ سال کْوَهنێن سائنس میوزیما مان لندنا آییا اے پئیسله کُرت که آ سائنسئے اے ازما پاکستانا کاریت.

“سائنس میوزیم تها من چّکانی واستا سائنس در گێجگ آیانا گۆن جوانێن، دلبڈّی و تجربتان هئوار کنگئے جهد کُرتگ “ملک گوَشیت و آ ملاله فنڈیجوکیشن چیمپییَنے دوھزار بیستئے” زھگانی په سائنسا ھُبّ گێش کنگا من پاکستانئے تها هم انچێن کارے کنگ لۆٹان که اۆدا سائنسئے ھُبّ گندگا نئیئیت.

په دێما آیۆکێن زالبۆلێن سائنسانی کارا کنگا اِنت. پاکستانا واتر بئیان من همے اُمێت کنان که زھگانی ھُبّا گۆن سائنسا گێش بکنان و یک نۆکێن نسلے جۆڑ بکنان. و آییا سائنس فیوزئے ناما یک ادارھے هم جۆڑ کُرتگ اے یک چاگردی رسانکدرے په سائنسئے دێمرئویئے واسری و ھاس په جنکّانی وانگ و چست و اێرانی گێش مان ریازی، انجینئرنگ، سائنس و ٹیکنالوجیئے بابتا (اِسٹم) اے کار بازێن رئوایتی اندازا هرۆشگا سائنسئے بابتا که جنک وانگا اَنتی و باز شئوک پێش دارگا اَنت. “مئے دلگۆش مھکمێن، سئوال کنۆک و ھئوار کنگئے سرا اَنت”

اروج هالد گوَشیت یک سینئرێن پرۆجیکٹ منیجرے ایس ایفا. “بنکّی مۆل چکّانا سائنسی کسّه، ویڈیوز، پوڈکاسٹس و کتاب دئیگی اِنت تانکه آیانی ھُبّ چِست ببیت”

” سائنس سئوال کنگ، سر و سۆج، مجگئے ردۆم، گپ و گالئے انداز و ھدۆناکی ودی کنت زھگانی تها ” ملک گوَشیت و آ سائنسئے وانگا سرجمێن ملکا یک لگتمالێن رنگیا گندگا اِنت “اے بودشت ھمک پڑا الّمی اِنت و دێما برگی اِنت اگن جوانێن جنک وت چیزّ وانێنگی ببنت گڑا ما سرجمێن چاگردئے تبا مٹ کُرت کنێن” آ گوَشیت اَتیکُل رهمان  یک وانگی زانتکارے و  تربت بلۆچستانئے جھمنندے و گۆن ورلڈ بئینکا کریکولم اسیپشلسٹ کارا اِنت گوَشیت که دمگی ھندان که گێشتر پاکستانئے آباتی نشتگ مردمانا انگت اسٹمئے بابتا سرپدی نێست “هچ وڑێن ادارہ و وانگجاہ نێست، و نه که استاد هست که آ وت کارا اۆدا بیارنت “آییئے رِدا نه اۆدا چشێن اھوالے هست، نه مۆه و راھے په اسٹمئێا”

رهمان گوَشیت ھکومتئے جۆڑ کُرتگێن کتاب بێکمال اَنت و کریکولم تهنا نبشتانکا پُرّ اَنت بله آیانا اسلا جێڑھانی گیشواری و گێش سۆھو بئیگی اِنت.”و کریکولم بیدِ سائنسی کار راھبندان هچ وڑێن ازم و زانت پێداک کُرت نکنت”. ھدۆناکی پ ھبّ زھگان گێش کنت سائنسئے شئوکا آیانی تها دمگی جنکانی بودشتانی په چست کنگا ایس ایفا بازێن کار کُرتگ گۆن کمّێن مالداری سرجمێن ملک و بلۆچستانئے دور دورێن دمگان په جنکانی شئوک و واھگا انچُش که سائنس سمر کئیمپ جنگ بوتگ اسکۆل آف اسکالرزئے کُمکا که آییئے کارمستر سمیرہ مهبوب اِنت ایس ایفا هُزدارا بازێن جنکانی زندگی بدل کُرتگ “من ائولی اسٹراناٹ بئیگ لۆٹان که بلۆچستانا و ابرما شۆھازگ لۆٹان ” دہ سالے اِنت الینا بلۆچ گوَشیت. ” منا گۆن سائنس وانگا مھر اِنت و من اسپیس و وتی کش و گورئے دگنیائے بابتا جێڑان” اے یک سالئے پروگراما پد ، الینائے ھبّ گۆن سائنسا گێش بُوت و په وتا مۆہ شۆھازگا اَت و بازێن آنلائن کورس هم کُرتگی چُش که روبوٹ، کمپیوٹر، و دگه بازێن سائنسی بنگپّانی سرا “من الینایا باز ھمّت دئیگئے جهد کُرتگ بله آ لجّو بوتگ مهبوب گوَشیت الینائے مات. و نون آ جزم اِنت، شۆھازگا اِنت و دگران هم سائنس وانێنگا اِنت “

یک وانگ زانتیئے ھسابا من یک بلاهێن چیزّے دیستگ که سائنس گۆن آ دگرانی ھئوار کنگا وانێنگ بِیت نه که رئوایتی رنگا. مهبوب گوَشیت “بله اے یک سالی پروگراما کرونائے وھدا بازێن کار کُرت و جنکّانی ھنر و جێڑگئے تب په سائنسا سرجما بدل کُرت”

برٹش کونسلئے یک رپورٹیئے رِدا پاکستانا دها تان سائنسئے وانگ نێست چێا که آ همے جێڑ اَنت مرد سائنسا گێش سۆھو اِنت 

اے سک اجیب اِنت و دگه ما چے اُمێت بدارێن سائنس تهنا په مردان اِنت ملک گوَشیت ” آیانا اے ردا بازێن مردم لۆٹیت په دۆست دارگا و ما آیان تهنا یک پڑیا گۆن بندۆک کُرت نکنێن

ملک گوَشیت کار کنگ بندات ببیت اِشیا پێش که جنک بگوَشنت که سائنس آیان نه‌اِنت.

من سائنسٹے بئیگ لۆٹان چاردہ سالے اِنت ردا پهمیدہ گوَشیت و آ جونیئر لیڈر اسکۆل فاونڈیش و نۆدربر اے، اے اسکول هم ایس ایفئے دستئے چێرا کارا اِنت لاهۆرا. پاتمها دهئے سالئے اُمرا اے رنگا وانگ بندات کُرتگ.

من زالبۆلێن سائنٹسٹانی بابتا وھد  اِشکُنان گڑا گێش تئوکل پێداک بیت آ گوَشیت و مارا کسانێن سائنٹسٹئے نام دئیگ بوتگ.

جینزئے وانگا پد گۆن شرّێن  وڑیا سینزدہ سالے اِنت پاتمه اَکیل دێما بیالوجی وانگئے ھب دار اِنت “ما وانگجاها تهنا کتابانی تهئے لبزان وانێن که تجربت نێست ،”ما گۆن کورسا بندۆکێن و همک چیزّ یات دارگی اِنت و اے چیزّ دل پاش کنت۔ ایس ایفئے پروگرامان ما سائنس چه رئوایتان  دربرتگ اگن ملک سائنسئے مھرا گێش کُرت کنت  الینا، ردا و پاتمها هما پدمنتگێن ھندان گڑا استانئے پالیسی جۆڑ کنۆک باید اِنت بجلی و انٹرنئیٹئے آسراتی بدئینت تانکه جنکێن چکّانی واب سرجم ببنت و سائنٹسٹ جۆڑ ببنت.

پبلشد بوتگ: ڈانفروری 20، 2022

https://www.dawn.com/news/1675772