The article below is not in standardized Baluchi. We are currently working on it and will provide an updated version soon.

ماتی زبان ءُ راجی یکجهتی ءِ سرا نبشتاکار فراج سرکوهی ءَ اِیرانی پجّار ءُ ماتی زُبان ءِ تها راجی یکجهتی ءِ سرا یک شمشانک ءِ ماتی زبان ءُ راجی یکجهتی ءِ نام ءِ سرا نوشتگ.

ماتی زبان ءُ راجی یکجهتی سرسوج ءِ زبان ءِ یاد گرگ ءُ وانگ یک مزّنی تاوان انت اے نُکس گیشتر دوریں ھند ءُ دمگاں باز اِنت ایشی ءِ مستریں سوب وانگجاھانی تہا دگے زبانے ءِ وانینگ انت۔ وتی کسانی ءِ سالاں زھگ ءِ یک مزنیں نزّیکی ءُ ھبّے بہ بیت گوں استاد ءَ اگاں زھگ ءُ استاد ءِ زبان ءِ میان ءَ تپاوتے اَست گڈا زھگ وت ءَ را تبک ءِ تہا یک درامدے سرپد بیت. ہزار گونڈوئے تہا تہنا چار گونڈو وانگجاہءَنہ روت کہ آوانی ماتی زبانءَوانینگ بِیت بلئے ہمے کساس سیءُہپت انت ہما جاھاں کہ اودءَماتی زبان وانینگ نہ بیت گڈا ہمے کساس نوہءَچہ گیش بِیت اگاں چارگ بہ بیت گڈا دہ نودربرءِتہا نوہ نہ روت ہمے واستہ کہ آوانی ماتی زبان وانینگ نہ بیت وانگجاھانی تہا۔

بنگلادیش چه وتی آزاتی گرگا پد، چه یونسکو ءِ گلا دزبندیَ کنت. ا روچ ءَ په ماتی زُبانا مزنداشتی جارے بجنت. یونسکو ءِ گلا بنگلادیشئے اے لوٹ مَنّت و ائولی برا نوامبرا 1998سالا، ماتی زبان ءِ میان‌اُستمانی روچئے نام جارنامگا هئوار کرت. ، گیشتیریں دنیائے مُلک و اے روچئے مزنداشتا برجمَ دارنت. ماتی زبانئے جُهدئے جُنز هر سال دیما کِنزان گیشتر بئیان اِنت.انچُش سالا سازمان ملل اے روچئے مَنّگر بوت.کوئیچیرو ماتسوئورا، یونسکوئے سرمسترا هما دئورانا وتی پئیگامئے تها چه دنیائے سجّهین مُلکان و دئولتان دزبندیَ کرت.‹‹ ماتی زبانئے وانگ سجّهێن مُلکان چه سرکاری وانگجاهان یانکه گئیر سرکاری وانگجاهان ماتئے زبانئے وانگئے مکلّش دئیگ ببیت. یونسکوئے پئیگام په هما ملکان اَت که آ مُلکان دگه بازین راج گون زبانان زندگی کننت. بله چه ماتی زبانئے وانگا زبهر کنگ سیستماتیکین دروشمیا بیگواه کنگ بئیگا اَنت.

1992 ءَ سازمان ملل ءِ بیان ءِ دومی د شق ءَ “زبانی، راجی، نسلی، مذہبی ءُ زبانی اقلیتیانی هک ءُ اُبال ءِ سرا ءُ هر راج ءِ چاگردی رسمانی دارگ ءِ سرا زور داتگ ءُ نوامبر 9 ءَ اروپئی یونین ءِ پروٹو کنونشن ءِ منزور کتگ۔ 4، زاتی ءُ راجی زند ءِ توکا اقلیتی زبان ءِ کارمرز ءِ “هک” ءَ انسانی هکانی بههر ءِ کتگ.

زبانی تنوع، مستقل اِنت یا زوال پذیر اِنت؟

راجی سیمرزان ءِ کم رنگ بئیگ ءُ عالمگیریت ءِ دور ءَ علاقائی اتحاد ءِ دراگ ءِ هُب ءُ مواصلاتی انقلاب ءِ نتیجه ءِ سوب ءَ زبانی سیمرز لاهم لاهم ءَ کم بوتگ انت ءُ لاهتی کسانی زبان مزنی زبان ءِ اسرا گار بئیگ انت.

اے ہژدری انت کہ میولینا ءِ لیکہ ماتی زبانءِارزشتءِکم کنگ نہ انت بلکیں آئی گشگ انت ماتی زبانءِارزشت گیش بہ بیت.

یونیسکو ءِ رپورٹ ءِ مطابق، “دنیا ءِ تها ماتی زبان هبر کنگ ءِ تها 6000 زبان ءَ چی نصف تباہ بوَگ انت”، “تقریباً 3000 زبان باز خطر ءِ توکا انت ءُ لاهتی زبان ءِ هبر کنگی مردم ءِ تعداد ده ہزار ءَ چی هم کم انت ءُ بازی وهدا یک ہزار ءَ چی هم کم انت۔

ماتی زبان ءَ وانگ ءُ وانگ ءِ ناکامی

تجربت ہمی گوشنت کہ مردم دگے ڈول نہ انت وھدے آیانی جند ءِ ماتی زبان ءَ کسّے گپ کنت ہمک جاه ءَ ہرکس ہمی جہد کنت کہ وتی زبان ءِم ردم ءِ در بہ گیجیت پمیشکہ یکّیں زبان ءِ گپ جنَگ بے سوب نہ انت میولینا ءِ گشگ ءِ رد ءَ.

جوانیں وانگءِ ھکّءُاگبال مردمانءَدیگ بہ بیتءُ ایشیءِشرتر وڑ ہمیش انت کہ مردمانءَماتی زبانءَوانینگ بہ بیت ءُ ایشی بے سوبی ءِ سوب برابری یے موہ نہ دیگ انت.اگاں نودربرے فارسی ئے اگاں آئیءَرا ہمے زبانءَوانینگ بہ بیت آ گیش چیزاں در بارت چہ کردی ءُ ترکےءَچیاکہ وتی زبانءَوانگ انسانءَچہ چاگردی ءُ وانگی ردیءَآژنا کنت ءُ اگاں ھکموت چُش کنگءَاِنت گڈا .آ برابریں موہ دیگءَ نہ اِنت ءُ امیرءَگیش امیر کنگءَانت

ایرانی مجلس ءِ تهکیکی مرکز ءِ مطابق، “گوستگی 8 سال ءَ امتحان ءَ ناکام بئیگ ءِ توکا 5 ملیون هما شاگرد انت که َارسی آیانی ائلی یا ماتی زبان نه انت.

ایران، ماتی زبان ءُ راجی یکهتی

ایران یک کثیر زبانی ملک انت، بله ایران ءِ زبانانی برابری ءِ هکانی مخالف فارسی زبان ءَ “دولتی”، “راجی” زبان ءُ “ایرانی پجّار” ءُ “راجی اتحاد” ءِ مہم ءِ جزاں چی یک زاننت۔

یک مزنیں جیڑھے اے رد ءَ ایش انت کہ مزنیں ءُ وانندگیں تبک کہ سرکاری زبان ءَ سیادی نہ دار انت ہم آوان ءَ ایندگہ زبان ارزشت دیگی انت

بله، تاریخی دستاویزاں چی زانگ بیت کہ ایران پیشاں ءُ هنوگّی واهدا ءُ هر واهدا یک کثیر زبانی ملک بوتگ ءُ است، ءُ قدیم پہلوی، میانی پہلوی، ءُ دری فارسی زبان ءَ ایرانی راجی ءُ پجّاری ءِ جز زانگ نبیت.

دنیا ءِ بازیں ملکاں، انچو کہ ہندوستان، سوئٹزرلینڈ، اسپین ءُ بیلجیم ءَ، واحد زبان قومی پجّار ءُاتحاد ءِ اشارہ ءُ جز نه انت۔ سوئٹزرلینڈ ءِ دابی باز زبانی ملک هم دراهیں زبان ءِ برابری ءِ هک ءِ باوجود وتی راجی پجّار ءُ تحاد ءِ داشتگ.

ملک ءِ تہ سیمسرانی توکا یک زبان ءِ گیش بئیگ ءِ نپ ایش انت کہ آ وتی ماتی زبان ءَ رکّینت کن انت ءُ وتی زبان ءَ لس کاراں کُت کن انت. اے دابی چاگردانی توکا ہرکسی ربیدگ ءُ زبان ءِ رک بیت ۔ اے دابی کانودانی آرگ صوبہ آں گوں بنجاہ ءَ گیش نزّیک کنت ءُ بازیں چیزانی تہا بدلی کئیت ءُ دوریں ھندانی جیڑہ ام ھلاس کنگ بنتملک ءِ تہ سیمسرانی توکا یک زبان ءِ گیش بئیگ ءِ نپ ایش انت کہ آ وتی ماتی زبان ءَ رکّینت کن انت ءُ وتی زبان ءَ لس کاراں کُت کن انت. اے دابی چاگردانی توکا ہرکسی ربیدگ ءُ زبان ءِ رک بیت ۔ اے دابی کانودانی آرگ صوبہ آں گوں بنجاہ ءَ گیش نزّیک کنت ءُ بازیں چیزانی تہا بدلی کئیت ءُ دوریں ھندانی جیڑہ ام ھلاس کنگ بنت

ماتی زبان یا رسمی زبان؟

اسلام ءِ تقریباً دو کرنَ رند، دری فارسی ایران ءِ انتظامی ءُ ادبی زبان ات، و ایران ءِ جدید اسکولانی تشکیلا رند دری فارسی دراهی ملکا وانگی زبان بیت۔

یک مزنیں تران ماتی زبان ءِ بابت ءَ ایشنت زبان ءُ ملکانی وانگ پهلوی ءِ زمانگ جاھانی تہ زبان ءِ سیادی اِنت- ایران وانگی نظام زبانءِ دیمرویءُ آسراتی دیگءِ مستریں وسیلہ انتءُ زبان ءَ نوکیءِ نیمگءَ برئَگ ءُ ربیدگیءُ زبانءِ ھیل کنگ ءَ باز کمک کنت نوزدھمی کرن ءَ دو مزنیں کار بوتگ کہ پهلوی زبان وانگی زبان جوڑ کنگ بوتگ اولی کار اے رِد ءَ کہ ھما مستریں زبان (باز زبانی راج ءُ ملکانی تہ ءَ ) آرگ یا کہ گْوَستگیں ایردستیں ملکانی تہ ءَ ءُ ملک ءِ سرجمیں آباتی

پہلوی دومءَ هم ای میدان مءَ رضا شاہ ءِ پالیسی سرا کاربند کرت، حالان کہ دولتی اعداد و شمار ءِ مطابق ایران ءَ فارسی هبر کنوکانی کل تعداد فارسی هبر کنوکان چی گیش ات.

اولی ءُ دومی پہلوی دوران ءَ غیر فارسی زبانءَ ماہر رزا یا بے رزا یک زبانے ءِ نسلی برزی جَم دارگ بیتءُ درستیں چاگردی، راجکاری ءُ ربیدگی کار دیم ءَ برگ بنت گوں ہما زبانءَ ۔

ایران ءِ دابی ملکاں کہ بازیں زبان است انت یک زبانے ءِ راج انت ءُ ہما زبان ءَ وانینگ ءُ ہما زبان ءَ اجازت انت۔ ایندگہ زبانانی نہ منّگ ءُ مان نیارگ نا انساپی ءِ درستیں تکاں پیش داریت. ھساب ءِ رِد ءَ وانگ ءِجند کسانیں راجانی کرّ ءَ کم سربوتگ ایران ءَ تہءَ چہ فارسی گپ جنوکاں. اے اولی چیز ایش انت کہ ماتی زبان ءَ وانگ ءُ وتی ماتی زبان ءَ وانگ ءُ دربرئَگ چہ بندات ءَ ءُ راجی زبان ام کم کم ءَ وانینگ ءَ ما گندیں کہ ہشت ءَ پد راجی زبان ءِ ارزشت پدءَ گیش بوان کنت

ماتی زبان ءُ دموکراسی

چہ در ایران ءِ تہءَ کسانیں راجانی زبان ءُ گالواراں جاہ نیست. بازیں زبان ءُ گالوار اگاں جاہ دیگ بوتیناں یا آ وانگی نظام ءِ تہءَ بوتیناں گڈا ایشانی وتی گوما یک راجدپترے گوننت

اے زبان تہنا گپ ءُ اھوال ءِ واستہ نہ انت بلکیں اے گالوار ءُ زبانانی راجدپتر، ربیدگ ءُ آیانی ھندی زند ءُ انسانی چاگرد ءِ بندوکی مان انت. زبان ءِ جاہ ماں چاگرد ءِ تہ ءَ چہ تاگت ءَ جتا کنگ نہ بیت۔ وھد ءُ زلورتانی ھساب ءَ ءُ ھستیں وھد ءِ لوٹانی پیلو کنگ ءِ واستہ زبان هم نوک ءُ شاھگان کنگی دانکہ آ ھستیں وھد ءِ راستیاں گوں دچار بہ بنت. یک مزنیں ترانے ماتی زبان ءِ بابت ءَ ایش انت کہ زبان ءُ ملکانی وانگ جاھانی تہ ءَ زبان ءِ سیادی اِنت- وانگی نظام زبان ءِ دیمروی ءُ آسراتی دیگ ءِ مستریں وسیلہ انت ءُ زبان ءَ نوکی ءِ نیمگ ءَ برئَگ ءُ ربیدگی ءُ زبان ءِ ھیل کنگ ءَ باز کمک کنت نوزدھمی کرن ءَ دو مزنیں کار بوتگ.

جمهوری اسلامی و ماتی زبان

اسلامی جمہوری ءِ آئین ءِ آرٹیکل 15 گواشیت: ’’ایران ءِ دولتی زبان ءُ رسم الخط، مردمانی فارسی زبان انت۔ دولتی دستاویز، خط و کتابت ءُ متن ءَ گون هور نصابی کتاب هم همی زبان ءُ رسم الخط ءَ بیبیت۔بله، فارسی زبان ءَ ابید میڈیا ءِ توکا علاقائی ءُ قبائلی زبانانی کارمرز کنگا هور اسکول ءَ هم ماتی زبان ءگ وانگ ءَ اجازه است انت۔‘‘

همی قانون ءِ آرٹیکل 16 ءِ مطابق “عربی زبان” تمام کلاساں چی بندات ءُ گُڈ تان وانینگ بیبیت.

آئین ءِ آرٹیکل 15 ایران ءِ بازیں زبان ءَ قبول کنت،بله فارسیءَ ملک ءِ دولتی، انتظامی ءُ زبان کنت “پریس ءُ ذرائع ابلاغ ءَ مقامی ءُ ماتی زبان ءِ کار مرز کنگ ءُ اسکول ءَ ادبی وانگ ءَ فارسی زبان رند اجازه دنت.

هنّوگیں ایران مءَ، غیر فارسی زبان ءَ م کتاب ءِ اشاعت ممنوع نهینت،ءُ عوامی ذرائع ابلاغ ءِ پروگرامءِ ساعت هم غیر فارسی زبان ءَ په هیر کتگ انت۔

فارسی ءَ “دستاویز، خط و کتابت ءُ دولتی نبشتانک” لازم نبشته کنگ هم فارسی ءَ ملک ءِ دولتی زبان کنت.

فارسی ءَ “دستاویز، خط و کتابت ءُ دولتی نبشتانک” لازم نبشته کنگ هم فارسی ءَ ملک ءِ دولتی زبان کنت.

آئین ءِ آرٹیکل 15 اسکولان ءَ م غیر فارسی زبان ءِ ادب وانینگ انگت فکتدانشگاه ءَ لاگو کتگ، سکول ءَ انگت نکتگ، همی هاترا زبانی برابری انگت شری رنگ ءَ کُلی ملکا رائج نبوتگ ءُ چی اشی ءَ ماتی زبان ءَ وانگ ءِ هک نه رسیت.

ایران ءِ تہءَ چہ بندات ءَ نوکیں وانگجاھانی جوڑشت ءَ گوں زبان ءُ گالوارانی سر ءَ ہچ پئیم ءَ دلگوش دئیگ نہ بُوتگ اے درست زبان ءِ سوبءَ بوگ ءَ انت بله نیزگاری ءُ پدمنتگی اوں مزنیں سوب انت چاگردی پٹءُ پولانی رِد ءَ مزنیں زبانے ءِ زور آرگ ربیدگ رنگءَ کسانیں زبانءُ راجانی وانگ ءُ دیمرویءِ سر ءَ مزنیں ھرابیں سان دور دنت- بازیں زبان ءُ گالوار اگاں جاہ دیگ بوتیناں یا آ وانگی نظام ءِ تہءَ بوتیناں گڈا ایشانی وتی گوما یک راجدپترے گوننت اے زبان تہنا گپ ءُ اھوال ءِ واستہ نہ انت بلکیں اے گالوار ءُ زبانانی راجدپتر، ربیدگ ءُ آیانی ھندی زند ءُ انسانی چاگرد ءِ بندوکی مان انت