نویسنده: زبیده مصطفی

این قصه ای است برای بازگویی موضوعی که به قلب من نزدیک است. در یک جمع خانوادگی، با نوه یکی از بستگانم که دختر سرزنده ی سه ساله ای بود، همصحبت شدم.در حالیکه از علایقش صحبت می کرد، از او خواستم که نزدیک تر شود،‌چرا که او را نمی شنیدم و به سمعکی که بر گوشم بود اشاره کردم. او نزدیک تر آمد و علاقه ی زیادی به آن دستگاه کوچک نشان داد و قبل از بررسی آن سوالات زیرکانه ای پرسید. آنچه نظر من را جلب کرد، کنجکاوی و اشتیاق او برای یادگیری بود.

ما هر دو به اردو صحبت می کردیم، نه به این دلیل که زبان ملی است، بلکه به این دلیل که زبان مادری هر دوی ما بود. در آن سن، این تنها زبانی بود که او می فهمید. آیا اگر من به زبان انگلیسی صحبت می کردم، می توانستیم چنین گفتگوی معناداری در مورد چنین موضوع جدی داشته باشیم؟ مهمتر از آن، آیا او اصلا علاقه مند می بود ؟ مطمئناً نه، زیرا کودک به آنچه درگیر آن است علاقه دارد. این تنها در صورتی امکان پذیر است که زبان مورد استفاده در این فرآیند، زبانی باشد که کودک آن را درک کند.

موشک هوا کردن که نیست . این یک اصل طبیعی است که مربیان ما آن را نادیده می گیرند. این امر علاقه کودکان به آموزش ( که در واقع خود آموزی است ) و انگیزه آموزش  را از بین می برد. تحت سیستم کنونی، کودک باید به معلمی گوش دهد که تمام صحبت‌هایش را به «زبان بیگانه» که کودک نمی‌فهمد، انجام می دهد. در برخی موارد معلم نیز به آن زبان مسلط نیست و به نظر کودک هم اهمیتی داده نمی شود.

آیا می شود انتظار داشت که دانش آموزان به این صحبت های نامفهوم علاقه نشان دهند؟ چه برسد به اینکه لذت هم ببرند. اگر مربیان ما واقعاً خیر و صلاح کودک را در سر داشته باشند، سعی کنند روند طبیعی را پیش ببرند و چیزی را که به کودکان شادی و احساس امنیت می‌دهد – که همانا زبان خودشان است – را از آنها دریغ نکنند.

آنچه به نظر من در مورد برنامه آموزشی یکسان ملی و سیاست زبانی که در آن در نظر گرفته می شود، نگران کننده است، این است که کاملاً نیازها و حساسیت‌های کودک را نادیده می‌گیرد. کنفرانسی که در سیزدهم سپتامبر برگزار شد، آخرین سری از بحث های انجمن است که این روزها در حال شکل گیری است. همه شرکت‌کنندگان در آموزش نقشی داشتند، اما در زمینه نیازهای یادگیری کودک ناآگاه بودند. هر کدام از آنها از این موضع شروع کردند که«من بهتر می دانم». عدم آگاهی معلمان از روان کودک باعث ایجاد ناامنی عاطفی جدی می شود که منجر به بیماری های بسیاری در جامعه می گردد.

برنامه آموزشی یکسان ملی به جوانب امنیتی انتخاب برنامه  ‌های درسی نمی پردازد. این مسائل، مخصوصا مسئله زبان، بر توانایی کودک در یادگیری تاثیر دارد. برای یکنواختی طرز فکر، برنامه آموزشی یکسان ملی سعی در پایان دادن تنوع دارد، تفکر انتقادی را از بین می برد و نتیجه اش یادگیری به روش حفظ کردن و بیگانگی فرهنگی است و مهم تر از همه رشد شناختی را کاهش می دهد. اگر آموزش چند سالی به زبان خود کودک باشد، این اطمینان حاصل می شود که کودک شخصیتی سازگار خواهد داشت و تا پایان عمر از آموزش لذت خواهد برد.این یک اصل شناخته شده در سراسر جهان است.. با این حال، معماران آموزش یکسان ملی، سیاست عجیبی را انتخاب کرده‌اند که در طول یک سال گذشته به‌طور پنهانی تغییر کرده است، در حالی که در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.

به طور خلاصه، همانطور که من متوجه شدم، انگلیسی و اردو از کلاس اول تدریس خواهند شد. دانش عمومی/مطالعات اجتماعی و علوم اسلامی به زبان اردو خواهد بود  و علوم و ریاضیات به زبان انگلیسی تدریس خواهد شد.

این ترکیب زبانی نیازهای عاطفی کودکان ما را برآورده نمی کند. زبانی که به او تحمیل می‌شود در بیشتر موارد، زبان مادری او نیست، بلکه یک « مجموعه صحبت های نامفهوم» از کلمات ناآشنا است که به مانعی زبانی تبدیل می‌شود که از این پس او را عقب نگه می‌دارد و او را مجبور می‌کند تا روش یادگیری مصنوعی را اتخاذ کند که هرگز از آن لذت نخواهد برد.

ما باید درک کنیم که پاکستان یک کشور چند زبانه است و آموزش نیز باید چند زبانه و بر اساس زبان مادری باشد. این به این معنی است که از منطقه ای به منطقه دیگر متفاوت خواهد بود – و این امر با اصل یکنواختی، که حاکمان ما بسیار مشتاق آن هستند، در تعارض است .البته زبان ملی اردو و انگلیسی نیز به صورت تدریجی آموزش داده خواهند شد و باید بر این نردبان زبانی به دقت کار شود.

ده سال پیش، هایول کلمن، زبان شناس مشهور، گزارشی تکمیلی در مورد آموزش پاکستان برای کنسول بریتانیا تهیه کرده بود که در آن پیشنهاد کرد که پاکستان باید در مورد زبان ها در این کشور اجرا کند. اگر این امر اتفاق می افتاد ما اینگونه درگیر برنامه اموزشی یکسان ملی نمی بودیم. البته هنوز هم دیر نیست.

منبع: Dawnدر تاریخ ‍۴ سپتامبر ۲۰۲۱ نشر داده شده است.