نویسنده: عبدالله بلوچی

۲۱ فوریه به عنوان روز جهانی زبان مادری شناخته شده است . این روز در سراسر جهان به اشکال مختلف و با شور و اشتیاق گرامی داشته می شود.

ملت های ستمدیده ای که با تبعیض زبانی مواجه هستند، بویژه مشتاق برگزاری این روز هستند، زیرا آنها اجازه تحصیل به زبان مادری خود را ندارند و از این حق محروم هستند. به همین دلیل، روز جهانی زبان مادری یک روز مهم تاریخی برای آنها در نظر گرفته می شود، زیرا این روز حق آنها را برای تحصیل به زبان مادری خود به رسمیت می شناسد.

تاریخچه روز جهانی زبان مادری به ۲۱ فوریه۱۹۵۲ باز می گردد، زمانی که بنگلادش کنونی، که در آن زمان پاکستان شرقی نامیده می شد، زبان بنگالی را به عنوان زبان آموزش در مدارس و ادارات دولتی ممنوع کرد. در سال ۱۹۸۴، دولت پاکستان اردو را، زبانی که تنها ۳ درصد از جمعیت به آن صحبت می کردند، به عنوان تنها زبان ملی به رسمیت شناخت. مناقشه اردو-بنگالی زمانی دوباره شعله ور شد که فرماندار کل، خواجه نظیم الدین قاطعانه از سیاست “فقط اردو” دفاع کرد، که باعث اعتراضات گسترده ای در میان ۹۷ درصد اکثریت بنگال زبان بنگال شرقی شد. تظاهرات گسترده در سراسر بنگال شرقی به راه افتاد و دانشجویان علیه بی عدالتی شدید در دانشگاه های مختلف منطقه تظاهرات کردند. این دانشجویان معترض با خشونت پلیس روبرو شدند.

مردم خواستار این بودند که زبان بنگالی به عنوان دومین زبان رسمی در کنار زبان اردو در بنگال شرقی به رسمیت شناخته شود، اما دولت اسلام آباد این درخواست را نپذیرفت. مردم بومی بنگال شرقی به مبارزات خود برای حقوق زبان مادری خود ادامه دادند که در نهایت منجر به استقلال بنگلادش شد. از آن زمان، مردم بنگلادش هر سال ۲۱ فوریه را جشن می گیرند.

بعد از آزادی بنگلادش، دولت بنگلادش از سازمان یونسکو درخواست کرد که این روز را به اسم زبان مادری نامگذاری کند .

سازمان یونسکو درخواست بنگلادش را پذیرفت و برای اولین بار در ۱۷ نوامبر۱۹۹۹ روز (۲۱ فوریه برابر با۲ اسفند ) را روز جهانیزبان مادری نامگذاری کرد. و در ۲۰۰۸  سازمان  ملل متحد این روز را به رسمیت شناخت. از سال ۲۰۰۰ به بعد، کشور های مختلفی این روز را به شکل گسترده جشن می گیرند.

در سال ۱۹۹۱، در سی امین اجلاس کنفرانس عمومی یونسکو، کشورها قطعنامه ای را تصویب کردند که مفهوم “آموزش چند زبانه” را ایجاد کرد که به استفاده از حداقل سه زبان در آموزش اشاره دارد: زبان مادری، یک زبان منطقه ای یا ملی، و یک زبان بین المللی.

ایران از نظر اتنیکی متنوع است و۵۰ درصد جمعیت آن به زبان های مادری مختلف خود صحبت می‌کنند. با اینکه نیمی از مردم فارس زبان هستند، فارسی تنها زبانیست که در ایران به رسمیت شناخته شده است.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصریح می کند که تنها از زبان فارسی برای اموزش و کلیه ارتباطات رسمی دولت استفاده شود. این امر باعث شده که اقلیت های اتنیکی با تبعیض شدید روبرو شوند، زیرا آنها اجازه اداره مدارسی که در ان اموزش به زبان مادریشان است را ندارند و مجبور به استفاده از زبان فارسی در تمام اماکن رسمی هستند.

روز جهانی زبان مادری فرصتی است برای کنشگران،  فعالان ادبی و زبان شناسان که برای حفظ زبان مادری خود تلاش کنند.