نویسنده: سمیه حافظ

وقتی در سن ۱۵ سالگی شروع به خودآزاری کردم، نمی‌دانستم این رازیست که با چند دوست صمیمی‌ام در اشتراک دارم . برای مبارزه با افسردگی، در دام خودآزاری افتادم و در آن زمان پیش‌بینی نکرده بودم که چگونه سهم بسیاری از دوران نوجوانی من را فرا خواهد گرفت.

از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸، جنگی در ذهن من وجود داشت و اینها قرار بود زخم های من از میدان نبرد باشند، اما در آن روزها، به نظر می رسید تنها کار عقلانی است که می توانم انجام دهم.

خود ازاری اینگونه تعریف شده است: رساندن اسیب عمدی به خود بدون قصد خودکشی. این امر اغلب به عنوان نشانه ای از یک اختلال شخصیتی یا یک اختلال روانی مانند افسردگی، اضطراب یا اختلالات تغذیه دیده می شود. در حالی که برجسته‌ترین و گسترده‌ترین شکل آسیب‌رسانی به خود شامل بریدن پوست با استفاده از یک جسم تیز، خاراندن، سوزاندن، خود مسموم‌سازی و سوء مصرف مواد است – همه این اعمال تحت عنوان خودازاری قرار می‌گیرند.

عایشه گل*، دانشجوی حقوق ۲۱ ساله ایست که در ۱۵ سالگی احساس خودازاری می کرد زیرا به نظرش می رسید این تنها راه برای کنار آمدن با رابطه ناخوشایند با مادرش بود. اغلب اوقات دعوا بین مادر و دختر رخ می داد و تنش به وجود می آمد.

گل به یاد می‌آورد: ”از آنجایی که نمی‌توانستم با او صحبت کنم، خشم در درونم انباشته می‌شد. من کسی را نداشتم که عصبانیت خود را روی آن تخلیه کنم، بنابراین با بریدن خودم یا کوبیدن سرم به دیوار آن را از خودم بیرون می کردم. برای آن لحظه احساس رضایت می کردم، اما بعداً با دیدن زخم هایم پشیمان می شدم.” گل با حمایت دوستان بهبود یافت و اکنون سه سال است که به خودش آسیبی نمی رساند.

خودآزاری به عنوان یک مکانیسم مقابله ای شروع می شود، ابزاری برای رهایی موقت از درد روانی، اما فقط به قیمت باقی گذاشتن آثار دائمی بر روی خود تمام می شود

آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی (۲۰۱۲) در مورد میزان خودکشی نشان می دهد که سالانه بیش از۱۳۰۰۰ نفر در پاکستان بر اثر خودکشی جان خود را از دست می دهند. نه تنها آگاهی و سرمایه گذاری در مورد سلامت روان در دسترس نیست، بلکه هیچ تحقیق یا گفتگویی در موردخود ازاری نیز وجود ندارد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، ۲۴ میلیون نفر در پاکستان به کمک روانپزشکی نیاز دارند، اما این کشور کمتر از یک روانپزشک در هر میلیون نفر دارد که یکی از پایین ترین امارها در جهان است.

دکتر فرح نسیم، یک پزشک در زمینه روان درمانی، می گوید: ”هر چیزی که روانی باشد مورد انگ است. ما با توجه نکردن به موضوع خودآزاری، از مسائل مهم و حیاتی که علل اصلی خودآزاری هستند، غفلت می‌کنیم، مانند بی‌توجهی والدین، سیستم‌های خانوادگی معیوب، مسائل جنسیتی، رشد جنسی و عدم امنیت در محیط خود. ”

همچنین رسانه های اجتماعی به دلیل مواضیع مربوط به تصویر بدن که بسیاری از جوانان با آن دست و پنجه نرم می کنند و عاملی برای خودآزاری است، در تخریب سلامت روان جوانان نقش دارند. چند سال پیش، اینستاگرام و تامبلر تصاویر گرافیکی از خودآزاری را به نمایش گذاشت. این در حالیست که  اخیراً اینستاگرام نشر چنین محتوایی را ممنوع کرده است.

هنگامیکه اعتیادم به خودآزاری افزایش یافت، در شبکه‌های اجتماعی تصاویر خودآزاری را جستجو می‌کردم که به راحتی در دسترس بودند. این تصاویر از زخم های عمیق و خون مرا تشویق می کرد.

خودآزاری در بین جوانان ما بسیار بیشتر از آن چیزی است که ما می دانیم یا اعتراف می کنیم. دکتر نسیم می گوید: ‘’در یک کلاس بیست نفره از دانش اموزان بین ۱۱ تا ۱۵ ساله، ۱۳ نفر به خودآزاری دست می زنند.” اما از آنجایی که تحقیق در مورد این موضوع در پاکستان وجود ندارد، راهی برای تعیین کمیت آن وجود ندارد.

دانیا، ۲۰ ساله، از سنین كودكي شروع به خودازاری  کرد، بدون اینکه آگاهانه متوجه شود که چه می کند. اولین حادثه خودازاری  که دانیا می تواند به یاد اورد  زمانی بود که او تنها نه سال داشت و او عمداً لب هایش را زخمی می کرد. برای او، خودآزاری “در دسترس ترین شیوه بیان” برای برخی تجربیات بود که حتی در کودکی ناخودآگاه خود رابخاطر انها سرزنش می کرد.

هنگامی که روش خودآزاری به بریدن تغییر کرد، دانیا مجبور می‌شد برای درمان جراحاتش گاهی به بیمارستان مراجعه کند. اولین باری که به بیمارستان رفت، دانیا  مشاهده کرد که پزشکان و پرستاران از وضعیتش متعجب نیستند و احساس کرد که او اولین کسی نیست که با زخم خودازاری به بیمارستان می آید. دانیا پس از سه سال درمان بهبود یافت.

یک تصور غلط و خطرناک در مورد خودازاری وجود دارد و ان را یک رفتار برای  ”جلب توجه” ارزیابی می کند که این امر با واقعیت فاصله زیادی دارد. افرادی که به خودآزاری می پردازند تا حد زیادی جراحات و زخم های خود را پنهان می کنند و در بیشتر موارد آن را از خانواده خود نیز مخفی نگه می دارند.

دانیا می‌گوید: ”برای مدت طولانی، خانواده‌ام از رنج من اطلاعی نداشتند. تلاشم برای خودکشی ان را فاش کرد.”

بدلیل ماندگاری علائمی که خودآزاری به جا می گذارد و انگ هایی که با این زخم ها همراه است، راه بهبود از آن هموار نیست. بعلاوه بر پشیمانی که شخص گهگاه احساس می کند چرا که خود را متحمل چنین تجربیاتی کرده است، فرد از سوی جامعه نیز مورد قضاوت قرار می گیرد.

اولین اظهار نظری که دانیا معمولاً در مورد زخم‌هایش می شنود این است که آیا این زخم‌ها به دلیل ”قطع رابطه” است ؟  من حتی یک بار از کسی شنیدم ”ایا اثر هنری ات را نمایش می دهی؟“  بار دیگر، مدت‌ها پس از بهبودی، وقتی دلایل زخم‌هایم را با کسی به اشتراک گذاشتم، او  با گفتن :”چرا این کار را بیشتر انجام نمی‌دهی؟” مرا مسخره کرد. این اظهارات بازتاب عدم درک عمومی در جامعه ما در مورد خودآزاری است.

دانیا می‌گوید: ”به هر کسی که به خودآزاری فکر می‌کند، می‌گویم که زمانی فرا خواهد رسید که شما  از خودازای عبور می کنید اما جامعه به شما این اجازه را نمی‌دهد.” ممکن است شخصی به سراغ شما بیاید و با گستاخی سخنان بی ملاحظه ای را بیان کند.

بهبودی ازخودآزاری دشوار است اما غیرممکن نیست. مهم اینست که به دنبال کمک باشید، چه این کمک را بصورت درد دل با یک دوست /یا مشورت با یک متخصص باشد.

برای من، تلاش جمعی از سوی یک دوست نزدیک و چند بار عود کردن مشکل ضروری بود تا در نهایت بهبود پیدا کنم. من معتقدم که این گواهیست بر تأثیر مثبت درک همدلی و حمایت کسانی که با بیماری های نامرئی مبارزه می کنند.

خودآزاری به ندرت آشکارا مورد بحث قرار می گیرد. دکتر نسیم می‌گوید: ”اگر در مورد خودآزاری صحبت نکنیم، به این معنی است که در مورد فرزندپروری، سیستم‌های خانواده، هویت، جنسیت و ارتباطات صحبت نمی‌کنیم. باید گفت‌وگوی باز در مورد این موضوعاتی که بر زندگی ما تأثیر می‌گذارد، وجود داشته باشد.”

منبع Dawn, EOS, May 30th, 2021