نویسنده: بالاچ بلوچ

وقتی به خاطرات کودکی سر میزنم ناخودآگاه نازینک , زهیروک ولیلوهایی که مادر برایمان میخواند، افسار ذهنم را به دست میگیرد و برای لحظاتی لذت موسیقی آمیخته با مهر مادری وجودم را سرشار از آرامش میکند.

انگار در آن زهیروک ها تمام لذت موسیقی نهفته بود.  موسیقی بلوچی/آهنگ های اشتیاق  و وجودمان را سرشار از اشتیاق و آرامش میکرد و مطمئنا در داشتن این حس قشنگ تنها نیستم و هم نسل های من و پیش از من هم تجربه مشابه ای داشته اند و کودکی آنها نیز همراه با نغمه های زیبای مادرانی بوده که این نغمه ها را از نسل های قبل به ارث برده اند و از آنها چون گنجینه ای ارزشمند پاسداری نمودهاند تا فرزندانشان از آن بی بهره نمانند.

شاید به همین دلیل است که حتی اکنون، هر زمان که صدای هنرمندانی مانند “زوبیده آزادی” و “شامشک” را که جانشینان آن نسل هستند، میشنویم، از موسیقی زیبای آنها متأثر میشویم و در گلوی آنها به دنبال صدای آرامشبخش مادرانمان میگردیم، و برای لحظهای آرامش کودکی را دوباره تجربه میکنیم. افسوس که بسیاری از کودکان نسل ما از این تجربه بیبهرهاند و بسیاری از مادران نیز از این سنت بیگانهاند. صدای زنان در نسل جدید بلوچ بهقدری ممنوع شده که حتی کودکان ما از نغمههای مادرانشان محروماند و خانههای ما از “نازینک” بیگانه است. موسیقی/آواز بلوچی به ویژه در مناسبتهای عروسی و “زهیروک”.

زهیروک’ یک نوع شعر یا آواز بلوچی است که اغلب در مراسمهای سنتی و جشنهای خاص مانند عروسیها اجرا میشود. این اشعار معمولاً شامل مدح و ستایش، روایت داستانهای تاریخی و فرهنگی، و همچنین ابراز احساسات و عشق هستند. “نازینک” نیز نوعی آواز زنان است که در این مناسبتها خوانده میشود و بخشی از فرهنگ موسیقایی بلوچها محسوب میشود

ممنوعیتها، چه به دلیل آداب و رسوم یا سنت، و چه به دلیل دین و شریعت، تأثیر زیادی بر فرهنگ بلوچ گذاشته است و متأسفانه بخش بزرگی از فرهنگ بلوچ با خیانتی بزرگ به گذشته غارت شده است. ما نتوانستیم این گنجینه بزرگ را که به ارث بردهایم حفظ کنیم، بلکه آن را بهعنوان دشمنی تلقی کردیم و از مراسم و عروسیهای خود حذف کردیم.

و با حذف نقش زنان از موسیقی بلوچ، دخترانمان را از ذوق هنری منحصر به فردشان محروم کردیم و دخترانمان را از هنر بلوچی بیگانه ساختیم. ناگزیر، در چنین جامعهای خاموش که هنر جرم است و هنرمند مجرم، مادرانی خاموش پرورش مییابند که از لذت هنر بیبهرهاند و فاقد ذوق هنری و موسیقیایی هستند، و حتی اگر بخواهند برای فرزندانشان آواز بخوانند، قطعاً به زبان بلوچی نخواهد بود.

همانطور که به نظر میرسد، اکنون بیش از هر زمان دیگری، نسل جدید به هنرمندانی مانند «زوبیده» و «شامشک» نیاز دارد تا مادران و فرزندان را با نسل جدیدی از موسیقی بلوچی آشتی دهند. این هنرمندان میتوانند تجربیات زیبای ما را به اشتراک بگذارند که منجر به ایجاد جامعهای پویا و با ذوق میشود. این جامعهای خواهد بود که هنر محدود به جنسیت خاصی نیست و همه، بدون توجه به جنسیت، از این نعمت بهرهمند خواهند شد. ساختن چنین جامعهای نیازمند شجاعت بیشتری برای شکستن سد تابوها و زنجیرهای تعصب است.